Lễ hội đền Trấn Vũ là dịp để người dân phường Thạch Bàn ôn lại những truyền thuyết từ ngàn xưa về Đức Thánh Huyền Thiên Trấn Vũ – vị thần tiêu trừ yêu ma, bảo vệ dân lành, giữ sự bình yên cho muôn dân, vạn vật, cũng là vị thần trị thủy, chống lũ lụt trong quan niệm tâm linh của người dân nơi đây.
Lễ hội thường được tổ chức trong 3 ngày (mùng 1 đến mùng 3 tháng 3 Âm lịch), trong đó chính hội là ngày mùng 3 tháng 3, với nghi lễ kéo co ngồi độc đáo. Kéo co ngồi là trò diễn hầu Đức Thánh Linh Lang – vị Thành hoàng của làng Ngọc Trì, xã Cự Linh xưa. Ngày nay, kéo co ngồi là một nghi thức đặc biệt trong lễ hội đền Trấn Vũ vào ngày mùng 3/3 âm lịch gắn với ngày sinh của Đức Thánh Huyền Thiên Trấn Vũ.
Thay mặt Ban tổ chức lễ hội Đền Trấn Vũ, ông Vũ Hồng Phi – Phó tiểu ban Quản lý di tích đền Trấn Vũ trình bày về nguồn gốc hình thành nghi lễ kéo co ngồi, đây là một tập quán xã hội, tín ngưỡng có từ lâu đời trong hội làng Cự Linh – xã Thạch Bàn, huyện Gia Lâm xưa – nay là cụm Ngọc Trì phường Thạch Bàn, quận Long Biên.
Theo truyền thuyết, xưa kia làng Ngọc Trì có 12 cái giếng. Khi gặp hạn hán, làng chỉ còn giếng thuộc xóm Đìa (hay mạn Đìa) là còn nước. Trai ở mạn Đường, mạn Chợ xuống giếng mạn Đìa lấy nước bị trai mạn Đìa ngăn không cho lấy. Thời đó, quang gánh nước được làm từ dây song. Hai bên giằng co nhau cái quang đựng nước. Bên giằng, bên giữ, lại sợ đổ nước nên ngồi xuống ôm lấy cả thùng nước. Từ đó, dân làng sáng tạo ra trò kéo co ngồi. Đầu tiên là mạn Đường đứng ra tổ chức kéo co. Mạn Đường dâng hương hoa và lễ vật lên đình lễ Thánh và năm đó họ thắng. Cũng năm đó, cả làng làm ăn phát đạt, mưa thuận gió hòa và mùa màng bội thu.
Lễ hội đền Trấn Vũ năm nay, ngoài sự tham gia của 3 đội chính là mạn Đường, mạn Chợ và mạn Đìa cũng có màn giao lưu với các cộng đồng thực hành kéo co khác gồm cộng đồng kéo co người Tày thôn Trung Đô, xã Bảo Nhai (huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai); cộng đồng kéo cõi thôn Phú Hào, xã Nam Thái (huyện Nam Trực, tỉnh Nam Định); cộng đồng kéo song thị trấn Hương Canh (huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc).
Mỗi mạn năm nay gồm có 17 người, 1 tổng cờ và 3 ông tổ trưởng, phó điều khiển chốt nêm và rút nêm, hiệu lệnh trọng tài (bằng còi, trống khẩu và loa). Nam kéo co mỗi đội cởi trần, mặc quần cộc màu đỏ, chít khăn đỏ (có in chữ cho từng mạn).
Trước khi tổ chức kéo co, ba mạn Đường, mạn Chợ, mạn Đìa dâng lễ vật lên đền lễ Thánh. Lễ vật bao giờ cũng gồm một mâm xôi, thủ lợn và một mâm hoa quả. Sau khi dâng lễ tại đền, đội trưởng của ba mạn tiến hành nghi thức cúng dây. Họ nâng và hạ cuộn dây ba lần trước khi mở và rước dây ra bãi kéo.
Nét đặc sắc của nghi lễ kéo co ngồi là các đội tham gia ngồi trên nền đất để kéo, người kéo co ngồi chân co chân duỗi và ngồi xen kẽ, người quay mặt bên này, người bên kia của dây. Thông qua trò chơi và nghi lễ kéo co, du khách sẽ thấy rõ nét văn hóa truyền thống đặc sắc được tái hiện lại, thể hiện mong muốn, khát vọng của người dân Ngọc Trì nói riêng, Thạch Bàn nói chung: cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, một cuộc sống đủ đầy, ấm no, hạnh phúc./.
Tô Ngọc Oanh
Lễ hội Đền Trấn Vũ 2024: Độc đáo nghi lễ kéo co ngồi (nguoihanoi.vn)
