Xôi Phú Thượng Món quà quê của người Hà Nội

Câu ca là lời truyền tụng món xôi nức tiếng của vùng đất kinh kỳ Thăng Long xưa và Hà Nội ngày nay. Và, nếu có dịp, chỉ cần đi đến đầu ngõ làng Gạ (tức làng Phú Gia nằm bên bờ Nam sông Hồng, nay thuộc phường Phú Thượng, quận Tây Hồ, TP. Hà Nội) bạn đã có thể thấy mùi nếp thơm lừng thoang thoảng…

Phú Thượng là một ngôi làng ven sông Hồng, đất đai phì nhiêu, màu mỡ. Giống lúa nếp cái hoa vàng được trồng ở vùng đất này cho năng suất cao. Người dân Phú Thượng kỹ càng chọn hạt nếp thơm dẻo, mẩy tròn để đồ nên món xôi thơm dẻo – một thức ẩm thực nức tiếng Hà thành.

Với người Hà Nội, xôi Phú Thượng đã trở nên thân quen, chỉ cần nhắc tên là ai cũng thấy gần gũi, lòng nao nao chỉ muốn có nắm xôi để thưởng thức cái vị dẻo bùi, thơm ngậy riêng biệt mà chỉ con người, hạt nếp và nguồn nước ở làng Phú Thượng mới làm ra được…

Theo bà Nguyễn Thị Loan  – Phó Chủ tịch Hội làng nghề truyền thống xôi Phú Thượng, nghề nấu xôi được ông tổ của đình Phú Thượng khai sinh, từ thời bắt đầu với tập quán gieo trồng lúa nước của người Việt. Ngày xưa các cô, các bà thổi xôi bằng chõ đất, rồi đi bán rong dọc phố phường. Ngày nay, những người phụ nữ ở Phú Thượng đã khéo léo chọn  ngâm gạo, đỗ, đồ xôi tạo nên thương hiệu xôi Phú Thượng không những dẻo thơm, mềm mịn mà màu sắc cũng phong phú đa dạng với các loại nguyên liệu kèm theo như xôi nếp cẩm, xôi dừa, xôi gấc… Dần dần nghề nấu xôi đã mang lại thu nhập ổn định cho người dân và đóng góp đáng kể vào kinh tế địa phương.

Về làm dâu Phú Thượng hơn 10 năm nay, cũng chừng ấy năm chị Yến (phố Thượng Thụy, Phú Thượng) theo nghề  xôi, cái nghề gia truyền được mẹ chồng quê làng Gạ truyền lại cho chị. Chị Yến cho hay, để làm ra xôi Phú Thượng phải rất kỳ công, chỉ cần sơ sẩy, hay làm ẩu một công đoạn thì chõ xôi đó sẽ bị hỏng.  Chính vì vậy mà gạo để đồ xôi Phú thượng là loại gạo mới, nếu ngày mai đồ xôi thì hôm nay mới xát gạo. Muốn đồ được xôi ngon cần vo gạo thật sạch, ngâm khoảng 3 tiếng rồi mang ra vo, đãi đến khi nước thật trong. Xôi được đồ từ tối hôm trước. Khi xôi chín thì dỡ ra rổ, lấy đũa đảo đều lên để thoát hơi rồi đến tầm 3 giờ sáng hôm sau dậy đồ lại một lần nữa. Xôi được đồ qua hai lửa cho nên dù có để qua ngày thì món xôi Phú Thượng vẫn thơm dẻo chứ không cứng như một số loại xôi khác.

Làng nghề xôi Phú Thượng đã được thành phố công nhận  danh hiệu “Làng nghề truyền thống” năm 2016.  Tháng 12/2020, Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP TP. Hà Nội đã tiến hành thẩm định tiêu chuẩn chất lượng của 3 sản phẩm xôi phường Phú Thượng. Kết quả, xôi chè, xôi ngũ sắc và xôi xéo đều được đánh giá 4 sao.

Xôi Phú Thượng đang ngày càng phát triển đa dạng, được quảng bá ở các hội chợ, triển lãm du lịch ở cả trong và ngoài nước, khẳng định thương hiệu của làng nghề. Đó là, hội làng nghề xôi Phú Thượng đã tham gia khu chợ ẩm thực kỷ niệm 45 năm quan hệ hợp tác Việt nam – Nhật Bản; tham gia Hội văn hóa ẩm thực tại công viên Thống Nhất. Năm 2019, xôi Phú Thượng được tham gia giới thiệu và bán sản phẩm nhân dịp Lễ kỷ niệm 20 năm TP. Hà Nội được UNESCO công nhận danh hiệu “Thành phố vì hòa bình”. Tháng 1/ 2020 hội làng nghề xôi Phú Thượng được chọn là 1 trong 9 món ăn Thủ đô Hà Nội tham gia Hội nghị thượng đỉnh Mỹ – Triều tại Hà Nội…
Cùng với sự thăng trầm của lịch sử, xôi Phú Thượng cũng như nhiều làng nghề khác đã trải qua nhiều khó khăn, thử thách… Tuy nhiên, bằng sự nỗ lực của con người Phú Thượng, làng nghề xôi Phú Thượng vẫn tiếp tục tồn tại, phát triển và trở thành món quà quê tưởng chừng như đơn giản mà vô giá trong tâm khảm người Hà Nội…

Kim Thoa – Minh Hường/nguoihanoi.com.vn