Makét là chuỗi ấn phẩm song ngữ về nhiếp ảnh của Matca, một dự án độc lập về nhiếp ảnh đương đại tại Việt Nam. Lấy phiên âm từ “maquette” trong tiếng Pháp có nghĩa là ”thiết kế mẫu”, Makét đưa tới cho độc giả những phác thảo về bối cảnh nhiếp ảnh đang chuyển mình tại Việt Nam qua việc thử nghiệm với các hình thức thiết kế, in ấn và xuất bản.
Số đầu tiên, Makét 01: Có một làng nghề nhiếp ảnh là hành trình tìm hiểu lịch sử phát triển của truyền thống nhiếp ảnh studio qua câu chuyện Lai Xá, một ngôi làng nhỏ ở ngoại ô Hà Nội. Đây là làng nghề có vị trí đặc biệt trong lịch sử nhiếp ảnh đất nước đầu thế kỷ 20.
Bảo tàng nhiếp ảnh Lai Xá là bảo tàng cộng đồng cấp thôn về nhiếp ảnh đầu tiên ở Việt Nam. Nằm cạnh ngôi đình làng Lai, đây là nơi lưu trữ hơn 150 hiện vật quý hiếm trong hành trình trở thành làng nghề nhiếp ảnh của Lai Xá.
Xuyên suốt thế kỷ 20, nhiều thế hệ thợ ảnh trưởng thành từ làng Lai đã tỏa đi khắp đất nước để thành lập hơn 70 hiệu ảnh từ Bắc tới Nam. Ký ức về quá trình hành nghề nhiếp ảnh được tái hiện sống động qua lời kể của những truyền nhân Lai Xá, kèm hình ảnh từ kho lưu trữ riêng chưa từng được công bố.
Năm câu chuyện trong cuốn sách tượng trưng cho 5 chân dung điển hình của làng nghề nhiếp ảnh Lai Xá. Từ bảo tàng nhiếp ảnh cấp thôn do người dân gây dựng đầu tiên tại Việt Nam cho tới thương nhân kinh doanh 4 chi nhánh tiệm ảnh lẫy lừng thời Pháp thuộc. Hay về nghệ nhân thổi hồn cho từng bản in đen trắng bằng màu nước, người chép sử đã bát tuần vẫn cần mẫn cho ra “tạp chí làng” hàng tháng. Và cuối cùng là câu chuyện của cặp vợ chồng lèo lái hiệu ảnh với tuổi đời gần một thế kỷ.
Cuốn sách ảnh là cuộc đối thoại giữa chất liệu lịch sử và thiết kế phi truyền thống qua cách dàn trang mang tính tương tác cao. Đây là những mô tả chi tiết cách biến bức ảnh đen trắng thành màu bằng cách tô ảnh bằng màu nước.
Cái tên Mỹ Lai chắc hẳn không xa lạ với nhiều người TP.HCM. Hiệu ảnh nép mình khiêm tốn tại Ngã tư Phú Nhuận, đường Phan Đình Phùng đến nay đã 83 năm, tiếp nối 3 thế hệ người Lai Xá làm nghề ảnh ở TP.HCM. Ngày nay, Mỹ Lai là một trong số ít hiệu ảnh còn hoạt động của người Lai Xá tại đây.
Có một làng nghề nhiếp ảnh được xuất bản với mong muốn lưu trữ những nét đẹp văn hóa, tìm hiểu về truyền thống và lịch sử của lĩnh vực nhiếp ảnh Việt Nam. Cuốn sách cũng có mặt tại thư viện sách ảnh của một số quốc gia châu Á và nhiều nơi trên thế giới.
Người nghiên cứu, tìm tòi và thực hiện cuốn sách là tác giả Hà Trang (bên phải), bạn trẻ 9X có niềm đam mê với nhiếp ảnh và văn hóa. Bên cạnh Hà Trang là Nguyễn Trường Vỹ, con trai của nhiếp ảnh gia Nguyễn Văn Chành, một người con của làng Lai Xá. Ông Chành đồng thời là chủ của tiệm ảnh Luminor nổi tiếng khắp miền Bắc thời Pháp thuộc.
Thiên Ái/Zing
Ảnh: Matca
