Khi nói đến cuộc sống của thành phố hơn ngàn năm tuổi này , người ta không thể không nhắc đến những gánh hàng rong, như một nét riêng của văn hóa Hà thành. Những gánh hàng rong Hà Nội đã đi vào thơ ca, phim ảnh, trở thành những nhân vật sống động trong các tác phẩm của nhiều nghệ sĩ nổi tiếng….
Từ 18h ngày 13/09 đến hết ngày 31/10/2019, triển lãm – sắp đặt Gánh hàng rong và những tiếng rao trên đường phố Hà Nội, được tổ chức bởi Trung tâm văn hóa Pháp – L’Espace và Viện Viễn Đông Bác Cổ (EFEO), diễn ra tại 24 Tràng Tiền, Hà Nội. Triển lãm sẽ đánh thức ký ức của mỗi chúng ta về hương vị thuở xưa, sự luyến nhớ, hoài niệm về những tiếng rao đêm và hình ảnh những gánh hàng rong rảo bước trên khắp các con phố Hà Nội.
Triển lãm giới thiệu một tập hợp các phác thảo, tranh vẽ và màu nước được thực hiện bởi mười lăm sinh viên Trường mỹ thuật Đông Dương (trong đó có những họa sĩ tên tuổi như Tô Ngọc Vân, Lê Phổ,…) và thầy giáo của họ – Ferdinand de Fénis trong khoảng từ năm 1925 đến 1929. Các nghệ sỹ khắc họa một cách tài tình thế giới bé nhỏ của những gánh hàng rong đang rảo bước khắp các con phố thủ đô, dưới tia nắng đầu tiên trong ngày cùng các gánh hàng rau quả, kẹo bánh và đồ ăn vặt đa dạng…
Điểm độc đáo của những bức vẽ nằm ở sự miêu tả đầy hấp dẫn về những món ăn được bày bán khắp các góc phố và việc nắm bắt nhạc tính trong tiếng rao người bán sử dụng để mời gọi khách hàng. Tính nhân văn sâu sắc toát ra từ những bức tranh cũng được thể hiện qua sự sống động của các khung cảnh đường phố, đôi khi chỉ với một vài đường nét phác thảo, dù đó là chuyển động đung đưa đầy tao nhã để giữ gánh hàng thăng bằng hay dáng nghiêng nghiêng của người bán hàng khi lấy kem cho hai đứa trẻ đang nóng lòng chờ đợi.
Bên cạnh đó, những tác phẩm nhiếp ảnh cùng thời kỳ thuộc bộ sưu tập của Viện Viễn Đông Bác Cổ cũng được tôn vinh qua một sắp đặt đầy tính tương tác. Công chúng sẽ có cơ hội sống lại bầu không khí của những ngày xưa cũ khi băng qua chiếc cầu thời gian, được kết thành từ 27 bức ảnh đen trắng, sẽ tự động thắp sáng khi khán giả bước qua…
Những người bán rong này chủ yếu đến từ các làng phụ cận Hà Nội (ngày nay đã sát nhập vào thủ đô) – trước kia là vùng nông nghiệp từng góp phần cung cấp lương thực, thực phẩm cho hơn 100 000 người dân nội ô năm 1925.
Bên cạnh những người bán hàng rong, còn có những người chuyên thu mua, trao đổi các đồ vật đã qua sử dụng hay phế liệu các loại.
Những tiếng rao như Ai lông gà, lông vịt, đồng nát bán đi …/Tóc rối đổi kẹo, vỏ chai, hộp xà phòng bán na…à…ào!!!/Ai có chai cốc vơ, ghẻ rách, sắt vụn bán không? sẽ gợi lại nhiều ký ức một thuở của mỗi người Hà Nội nói riêng và Việt Nam nói chung.
Âm thanh của những tiếng rao sẽ được nghệ sĩ Đàm Quang Minh và các nghệ sĩ trong nhóm Đông Kinh Cổ nhạc tái hiện.
Ngày nay, phương thức di chuyển và các mặt hàng của những người bán bán hàng rong đã thay đổi. Xe đạp dần thay thế phương thức đi bộ bán hàng và đòn gánh. Kỹ thuật rao cũng đã được hiện đại hóa và thích ứng với môi trường đô thị vô cùng náo nhiệt: để chào mời khách mua hàng, hiện nay nhiều người bán hàng sử dụng loa kết nối với máy ghi âm chạy bằng bình ắc quy nhỏ (tất cả được cố định trên khung xe đạp) để phát ra những tiếng rao đã được ghi âm sẵn.
Khung cảnh cuộc sống thường nhật của người Hà Nội hiện ra qua các sắp đặt, hộp đèn hay những bức tranh được trình chiếu. Âm thanh từ những tiếng rao nhịp nhàng của những người bán hàng dạo cũng sẽ góp phần đánh thức ký ức về những hương vị thuở xưa. Không ít người sẽ thương nhớ bóng hình người bà, người mẹ trong những gánh hàng rong và tiếng rao thuở ấy. Một sự kết hợp tinh tế giữa ảnh chụp, hiệu ứng âm thanh và các ký họa duyên dáng, làm phảng phất mùi hương của sự luyến nhớ, hoài niệm.
Minh Hà/MASK
Ảnh: Anh Khôi, Thiên Điểu, BTC
