Với mỗi người dân, dù ở bất cứ đâu, trong bất kì hoàn cảnh nào, lá cờ đỏ sao vàng năm cánh luôn là đại diện cho niềm tự hào Việt Nam, khơi dậy hai tiếng quê hương trong mỗi người con đất Việt. Vào mỗi sự kiện trọng đại của đất nước, hình ảnh lá cờ Tổ quốc bay phấp phới trên phố phường khiến lòng người cảm thấy hân hoan. Thân thuộc là vậy, thế nhưng, ít ai biết được chính xác về nơi sản xuất ra những lá cờ đỏ thắm ấy.

Cờ Tổ quốc phấp phới bay trên đỉnh Cột cờ Hà Nội. (Ảnh: M. Phương)

Cách trung tâm Thủ đô Hà Nội chừng 30km, ngoài vẻ đẹp mộc mạc, bình dị như bao làng quê khác, làng Từ Vân chính là nơi tạo ra hàng triệu lá cờ Tổ quốc đi đến khắp mọi miền đất nước. Nếu có dịp đến Từ Vân vào trước ngày lễ lớn, không khó để bắt gặp cảnh các gia đình mải miết với những cánh sao vàng năm cánh và những đường may thẳng tắp trên nền cờ đỏ trải dài khắp nơi. Tiếng máy khâu dồn dập, tiếng cắt vải xoèn xoẹt khắp mọi ngõ ngách đã trở thành thứ âm thanh quen thuộc của làng quê quanh năm rợp bóng cờ hoa này.

Có dịp trò chuyện với các bậc cao niên trong làng, chúng tôi càng thêm trân quý lịch sử của nghề may cờ làng Từ Vân. Theo lịch sử ghi lại, từ thế kỷ 16, làng Từ Vân đã nổi tiếng bởi các sản phẩm thêu, dệt. Trong số những người con của làng, không ít người đã lên phố Hàng Bông, Hàng Gai (Hà Nội) để mở cửa hàng bán sản phẩm thêu truyền thống.

Tháng 8/1945, để chuẩn bị cho ngày tổng khởi nghĩa, Ủy ban kháng chiến đã mời các nghệ nhân của làng Từ Vân thêu, làm cờ Tổ quốc. Những nghệ nhân sau đó được tuyển vào Hợp tác xã Cờ đỏ trên phố Hàng Bông. Đó là thời khắc lịch sử và cũng là dấu mốc “khai sinh” ra nghề may cờ Tổ quốc của làng Từ Vân.

Cách mạng tháng Tám thành công, ngày Quốc khánh 2/9/1945, trong dòng người náo nức với rừng cờ phấp phới trên quảng trường Ba Đình có hàng vạn lá cờ được thêu dệt nên từ bàn tay tài hoa của những người thợ làng Từ Vân. Người làng còn nhớ lại, sau Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/12/1946), cả làng Từ Vân vẫn tiếp tục may cờ để đưa lên chiến khu cách mạng. Họ âm thầm thêu những ngôi sao năm cánh với tất cả tấm lòng của mình cùng niềm tin cách mạng chiến thắng.

76 năm trôi qua, những ký ức hào hùng về ngày lịch sử vẫn chảy mãi trong huyết quản của dân làng. Chính vì vậy, trải qua biết bao biến cố, thăng trầm của thời gian, đến nay, làng Từ Vân vẫn còn giữ nguyên nghề truyền thống. Những đôi bàn tay vẫn ngày đêm miệt mài bên tấm vải đỏ, cần mẫn làm nên những lá cờ mang hồn Tổ quốc. Thậm chí, trong làng có nhiều gia đình đã 4 đời gắn liền với nghề may cờ.

Anh Nguyễn Văn Phục (chủ một cơ sở may ở làng Từ Vân) cho biết, làng hiện có khoảng 10 nhà làm cờ, sản xuất vô cùng đa dạng. Người thêu cờ, người may cờ. Cờ phục vụ khai giảng năm học mới, cờ Tổ quốc treo ngày Quốc khánh 2/9, băng rôn, khẩu hiệu, phục vụ dịp lễ, Tết…

“Nghề này ở đây chủ yếu là cha truyền con nối, các thế hệ cứ thế nối tiếp nhau, vì thế nghề may cờ Tổ quốc sẽ chẳng bao giờ mất đi. Bản thân tôi cũng đã có 20 năm kế thừa nghề từ bố. Ý thức được lá cờ là hình ảnh quốc gia, nên chúng tôi luôn cố gắng làm sao cho thật đẹp để phục vụ đất nước”, anh Phục chia sẻ.

Anh Phục cũng cho biết thêm, trước đây, việc may cờ chủ yếu làm thủ công nên tốn thời gian, cần nhiều nhân công. Để đáp ứng nhu cầu của khách hàng, hiện nay, các hộ sản xuất quy mô lớn tại Từ Vân đều trang bị máy móc hiện đại, lập trình tự động trên máy tính nên độ chính xác cao, tốc độ cắt vải nhanh mà chi tiết lại sắc nét, đẹp hơn.

Mỗi dịp lễ, xưởng sản xuất của gia đình anh thường có từ 15 đến 20 lao động làm việc, trung bình mỗi ngày may vài trăm lá cờ với đủ mọi kích cỡ khác nhau. Tuy nhiên, năm nay do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 và thực hiện Chỉ thị về giãn cách xã hội của Thành phố, xưởng của anh đã hạn chế tối đa người làm, sản lượng bằng 1/3 những năm trước.

Cháy mãi ngọn lửa truyền thống

Lá cờ mang hồn thiêng dân tộc nên may cờ tuy không đòi hỏi kỹ thuật cao nhưng phải khéo léo, cẩn thận. Nghề may cờ Tổ quốc có nhiều cái khó so với các nghề may thêu khác và kỳ công từ khâu chọn vải, thêu, in, pha màu… làm sao để cờ may xong không chỉ chính xác về tiêu chuẩn mà phải sắc nét, bền đẹp. Để hoàn thành một lá cờ đạt tiêu chuẩn phải qua 10 công đoạn. Mỗi công đoạn đều đòi hỏi người làm cờ phải thực sự khéo léo, tỉ mỉ, chỉ cần một đường cắt lệch, lá cờ phải loại bỏ.

Những đôi bàn tay của người làng Từ Vân miệt mài bên tấm vải đỏ làm nên những lá cờ mang “hồn” Tổ quốc (Ảnh chụp trước thời điểm giãn cách xã hội)

Bên cạnh áp dụng máy móc công nghiệp, chị Vương Thị Nhung là 1 trong số ít người ở làng Từ Vân còn theo nghề thêu tay thủ công. Mặc dù công sức phải bỏ ra nhiều hơn song với chị, việc làm này đã trở thành một thói quen và niềm yêu thích. Kỳ công là vậy cùng với thu nhập không cao nhưng gia đình chị Nhung vẫn quyết tâm “sống chết” với nghề. Bởi với chị, việc tiếp tục duy trì vừa là trách nhiệm gìn giữ nghề truyền thống của cha ông vừa như một niềm tự hào dân tộc.

Loại vải để thêu cờ được chị Nhung đặt mua từ làng La Khê (quận Hà Đông), còn chỉ thêu được mua từ làng Triều Khúc. “Thêu tay rất kì công và tỉ mỉ. Lá cờ khi hoàn thành không chỉ chính xác về tiêu chuẩn mà sắc nét, chắc chắn mà ngôi sao vàng phải đẹp, nổi bật trên nền cờ đỏ. Ngày trước bố tôi làm nghề này rồi truyền lại cho tôi. Tôi đã học nghề từ năm chưa đầy 10 tuổi, đến khi đi lấy chồng cũng mang nghề đi theo”, chị Nhung bày tỏ. Được biết bố chị Nhung là một trong những người đầu tiên đem nghề làm cờ về làng Từ Vân.

Trò chuyện trong tiếng những mũi thêu nhịp nhàng, chị Nhung kể về làng nghề trong niềm hãnh diện: “Mỗi năm, đến dịp Quốc khánh nhà nào cũng phải tăng nhân công lên gấp đôi, gấp ba để kịp tiến độ sản xuất phục vụ nhu cầu các xưởng. Năm nay tình hình có khác, việc sản xuất hạn chế nhiều”. Theo đó, có năm gia đình chị Nhung phải thuê thêm gần 50 thợ mới kịp tiến độ. Khung cảnh lúc nào cũng nhộn nhịp, người già, trẻ nhỏ ríu rít khiến cho lòng tự hào dân tộc trỗi dậy hơn bao giờ hết.

Một điều đáng quý ở làng Từ Vân đó là lá cờ Tổ Quốc với mỗi người đã trở thành một hình ảnh quen thuộc ngay từ khi lọt lòng. Từ khi sinh ra, những lá cờ đỏ sao vàng đã in sâu trong tâm trí họ. Với mong muốn truyền nghề lại cho thế hệ đi sau, nhiều gia đình đã dạy con làm quen với nghề từ khi còn nhỏ. Nhiều năm trôi qua, dù có thế nào, những lá cờ được làm ra từ bàn tay của những người thợ Từ Vân vẫn bền bỉ, óng đẹp theo thời gian, tung bay trên khắp mọi miền Tổ quốc. Đó là niềm tự hào và cũng chính là niềm tin nghề may cờ Tổ quốc của làng Từ Vân sẽ tồn tại mãi với thời gian./.