Không biết tự bao giờ, cây quất tựa như một “cành đào thứ hai” trong thú chơi cây cảnh, trở thành một nét Tết của người Hà Nội. Bên cạnh chiếc bánh chưng xanh, cành hoa đào hồng tươi hay những đóa mai vàng từ phương Nam, một cây quất đẹp với quả vàng óng ả, chồi xanh mơn mởn, hoa từng chùm tươi tắn đã trở thành một thứ khó thiếu được trong ngày Tết của người Hà Nội.
Làng Quảng Bá (phường Quảng An, quận Tây Hồ) có tên cũ là Quảng Bố, đất rộng, dân đông, là một phường của Kinh đô Thăng Long từ thời Lý – Trần. Trước đây làng có hơn 100 mẫu ruộng, cả trong đồng và ngoài bãi để trồng rau, hoa, trong đó quất là loại cây nổi tiếng của vùng đất này.
Dù giờ diện tích trồng quất đã thu hẹp bởi quá trình đô thị hóa, nhưng đến Quảng Bá những ngày giáp Tết, vẫn thấy một nét hồn của mảnh đất Kinh kỳ còn được lưu giữ nơi đây. Đi giữa những hàng quất nối dài với các cây quất đủ mọi dáng, thế, quả quất to mọng, vàng ươm, lá quất dày, xanh bóng, chồi bắt đầu bung…có cảm giác mùa xuân đã thật gần.
Chị Lưu Thị Hường, chủ vườn quất Điệp Hường (làng Quảng Bá) chia sẻ với PV Tạp chí Người Hà Nội: Từ nhỏ chị đã cùng bố mẹ trồng quất, nhưng phải đến năm 20 tuổi, chị mới bắt đầu đi theo hướng “chuyên nghiệp” khi được bố mẹ cho mảnh đất khoảng 300-400 m2 để trồng quất. Vườn quất của chị có khoảng 400-500 gốc quất cả to và nhỏ với đủ các mức giá, từ 200.000 đồng đến hàng chục triệu đồng, tùy kích cỡ, dáng, thế…
Gắn bó với cây quất đã trên 30 năm, một trong những niềm hạnh phúc, neo giữ chị Hường ở lại với nghề truyền thống của làng, đó là tình yêu của khách hàng dành cho quất Quảng Bá. Chị Hường có một “tệp” khách quen, ổn định, cứ dịp Tết đến Xuân về lại tìm đến với cây quất của nhà vườn.
“Từ xưa, Quảng An được ví như mảnh đất rồng vàng. Nhiều khách thích đến Quảng An mua bằng được một cây quất về trưng Tết bởi quan niệm, quất được trồng ở vùng đất thiêng thì cũng sẽ đem tới một năm mới may mắn, phát tài phát lộc, thịnh vượng cho gia chủ. Tôi cũng có một vườn quất ở nơi khác, giới thiệu cho khách, nhưng khách từ chối, bảo chỉ muốn mua quất ở vườn Quảng Bá” – chị Hường chia sẻ.
Tôi là người gốc Quảng Bá, Quảng An rồi lại trồng cây quất trên mảnh đất này cho người Hà Nội, thực sự
đó là một niềm hạnh phúc”.Lưu Thị Hường
Cũng gắn bó với cây quất gần 30 năm, anh Ngô Xuân Hào, chủ vườn quất Hào Chiêm (làng Quảng Bá) cho hay, nhà anh có truyền thống làm quất, từ thời quất còn trồng trong nhà, sau mới trồng ngoài ruộng. Ngày xưa, quất được chiết từ cây lưu niên (cây quất có tuổi đời khoảng 3 – 4 năm) giờ quất được nhập từ nơi khác, về Quảng Bá mới được “đảo cây”, bẻ các thế.
Mỗi thời, cách trồng, chăm sóc mỗi khác, nhưng tình yêu với cây quất, với nghề truyền thống của ông cha, muốn giữ lại nét đẹp văn hóa của người Hà Nội thì vẫn giống nhau. Có tình yêu này, mới có thể vượt qua những khó khăn, ở lại với nghề. Bởi trồng quất rất vất vả, cả một năm ròng, từ khoảng tháng 3 là thời điểm vun trồng, bỏ bao tâm huyết, chăm sóc… đến dịp Tết mới được thu hoạch.
Theo anh Hào, quất cảnh vốn hút nước, ưa ánh sáng, phát triển thuận lợi trong nhiệt độ trung bình từ 20 – 24 độ C. Vào những ngày nắng nóng, hanh khô, người trồng phải tưới nước đều đặn 2 lần/ngày để cây ra quả to, mọng đẹp hơn. Thời tiết nắng thì sẽ thuận lợi hơn giúp quả quất mọng và màu sắc sẽ sáng hơn. Nếu chăm sóc đúng cách quất có thể chơi được từ 4-5 tháng. Dường như tất bật trong cả 365 ngày, đến cuối năm với có được một sản phẩm ưng ý để bán ra thị trường.
“Người Hà Nội hầu như nhà ai cũng phải có cây quất, cành đào đón xuân. Theo phong tục, và quan niệm truyền thống, cây quất mang ý nghĩa thịnh vượng, rước lộc, những điều tốt lành về nhà. Nó cũng còn có ý nghĩa xua đuổi những điều xui xẻo, không may mắn, có ý nghĩa giống như cây nêu của người miền núi” – anh Hào chia sẻ.
Quất giờ có rất nhiều dáng, thế, nhu cầu của người chơi cũng phong phú. Những dáng cơ bản được ưa chuộng những năm gần đây như dáng thông, dáng bonsai… Nhưng điểm chung, một cây quất đạt chuẩn, được coi là đẹp là quả phải to, đều, có cả quả xanh quả chín, lá xanh, dày, có nhiều lộc hoa nhiều.
Hiện nay, quất có nhiều dáng thế, nhu cầu người chơi cũng phong phú. Những dáng cơ bản được ưa chuộng các năm gần đầy như dáng thông, dáng bonsai…Nhưng điểm chung, một cây quất đạt là quả to, đều, có cả quả xanh, quả chín, lá xanh, dày, có nhiều lộc, nhiều hoa.
Trong tâm thức người Hà Nội, nói tới đào là nghĩ tới Nhật Tân, nhắc tới quất là nhớ tới Tứ Liên, Quảng Bá. Ngoài trồng quất vì giá trị kinh tế, tôi thấy vui khi đã giữ được nghề truyền thống, nét văn hóa đậm bản sắt của người Hà Nội.
Ngô Xuân Hào
So với trước đây, người Hà Nội ít “chơi” quất tán mà chuyển sang chơi quất thế, quất bonsai. Bởi nhìn cây quất bonsai sẽ thấy một cảm giác rất tự nhiên, không bị gò chằng chịt dây thép như quất tán cổ truyền. Tết năm nay cũng như vài năm trở về trước, “quất mini” trồng trong các chum, chậu nhỏ được người mua. Bởi dòng quất này không chỉ phù hợp với không gian phòng khách của đại đa số gia đình người Hà Nội mà còn bởi dáng vẻ độc đáo và duyên dáng.
Vườn quất nhà anh Hào có khoảng hàng trăm cây quất, giá dao động từ 200.000 đồng đến chục triệu đồng. Giống như chị Hường, anh Hào cảm thấy tự hào vì đã góp phần gìn giữ được một nét đẹp văn hóa của người Hà Nội.
Một mùa Tết nữa đã về, quất Quảng Bá lại “có mặt” trong các nếp nhà người dân Thủ đô cũng như nhiều địa phương lân cận cùng dàn bóng nháy lấp lánh, thắp lên một mùa xuân tươi vui, rộn ràng… Những cây quất với quả vàng, lộc nõn, lá xanh, hoa trắng được tạo dáng khác nhau đang vươn lên giữa trời xuân. Đó như một biểu tượng của những khát vọng trỗi dậy, một động lực mới cho năm mới đủ đầy./.
Đình Thế
Quất vùng đất thiêng Quảng Bá – thú chơi “sành” của người Hà Nội (nguoihanoi.vn)
